In den beginne was een lijst

Soms komt het verleden heel dichtbij. Ik wist uiteraard dat Napoleons Russische veldtocht van 1812 aan velen het leven had gekost. Adam Zamoyski schat dat er in totaal ongeveer een miljoen mensen, zowel militairen als burgers, zijn omgekomen, verdeeld over alle deelnemende partijen en gerekend over de periode juni 1812 tot februari 1813 (1). Het is moeilijk om je bij zulke aantallen iets voor te stellen. Johan Huizinga kon het mooi zeggen: "In het getal […] bezwijkt het verhaal en wordt geen beeld geboren" (2). Cijfers zeggen weinig, maar verhalen maken indruk en blijven hangen.

 

Ergens in het najaar van 1993 kwam voor mij het besef dat er achter het grote verhaal van de geschiedenis ontelbaar veel kleine verhalen schuil gaan, verhalen van personen en van persoonlijke tragedies. Ik kreeg in het toenmalige Algemeen Rijksarchief in Den Haag bij toeval een flinke stapel lijsten onder ogen met de namen van "Hollandsche militairen, die bij de Fransche legers gediend hebben en welke men veronderstelt, dat in Rusland krijgsgevangen zijn gemaakt". Het gaat om bijna 3000 personen, die door verwanten of bekenden als vermist waren opgegeven. De lijsten vermelden naast de namen ook de plaats van herkomst, de rang en het legeronderdeel. De meeste indruk maakten op mij de verklaringen van de achterblijvers over de laatst bekende verblijfplaats van de vermiste, zoals: "is door de Russ. troepen krijgsgevangen gemaakt bij Pleskauw in October 1812. Volgens geruchten bevond hij zich in de maand Junij 1814 in Asiatisch Fartarijen te Briks in het Gouvernement Ordenburg." Ik werd me steeds meer bewust van de ontberingen die de krijgsgevangenen moesten doorstaan en de onzekerheid waarmee de achterblijvers moesten leven. Achter elk van die 3000 namen zit een verhaal en in een aantal gevallen, door aanvullend archiefonderzoek, komen de soldaten zelfs een beetje tot leven.

In 2017 heb ik de lijst met Zuid-Hollanders online gepubliceerd, maar omdat het achter een betaalmuur zit, verschijnt de inhoud niet bij de zoekresultaten van Google (3). Daarom zal ik de lijst binnenkort ook op dit weblog publiceren. Ik ben uiteraard op zoek gegaan naar de lijsten van andere provincies, met wisselend resultaat, en van die zoektocht zal ik hier in de loop van de tijd verslag doen. Het onderzoek gaat nog steeds door, regelmatig zit ik bij het Nationaal Archief in Den Haag en pluis ik de verbaalarchieven van de ministeries uit, op zoek naar persoonlijke verhalen en naar ambtelijke stukken die verslag doen van de inspanningen die de Nederlandse overheid onder koning Willem I heeft gedaan om de vermisten te vinden. Mijn doel is het schrijven van een boek, maar voordat het zover is - en een uitgever het wil publiceren - houd ik jullie via dit weblog op de hoogte van mijn onderzoek.

 

Noten:

(1) Adam Zamoyski, 1812. Napoleons fatale veldtocht naar Moskou. Amsterdam 2005, 466.

(2) Johan Huizinga, 'Over vormverandering der geschiedenis'. In: Verzamelde Werken VII, Haarlem 1950, 206. Op DBNL https://www.dbnl.org/tekst/huiz003gesc03_01/huiz003gesc03_01_0008.php

(3) Gepubliceerd op Hogenda, de Hollandse Genealogische Databank van de Hollandse Vereniging van Genealogie 'Ons Voorgeslacht'. In de inleiding geef ik een nadere toelichting bij de lijst.