Een geheime missie in Rusland
Johan Gijsbert Verstolk van Soelen (1776-1845) was vanaf 1814 de Nederlandse gezant bij het Hof van Rusland te Sint-Petersburg. In die functie heeft hij zich ingespannen om het lot van de Nederlandse krijgsgevangen te achterhalen. In 1816 was hem ter ore gekomen dat Nederlanders mogelijk door Rusland werden tegengehouden in hun terugkeer naar het vaderland. Bovendien zouden sommigen te werk zijn gesteld in fabrieken. Om deze geruchten te onderzoeken besloot Verstolk om een persoon aan te stellen die in de ‘binnenlanden van Rusland’ (l’intérieur de la Russie) poolshoogte zou nemen. Dat moest onopvallend gebeuren, zodat de Russen geen argwaan kregen en om hen niet tegen de schenen te schoppen. Verstolks belangrijkste contactpersoon bij de Russische regering was Karl von Nesselrode (1780-1862), secretaris van staat bij de Tsaar. Nesselrode hoorde tot de top van de Europese diplomatie en vertegenwoordigde Rusland onder meer op het Congres van Wenen. Om Nesselrode om de tuin te leiden correspondeerde Verstolk met de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Van Nagell, over de zoektocht in gecodeerde brieven. Dat was overigens een gebruikelijke praktijk in diplomatieke kringen, het archief van BuZa bij het Nationaal Archief bevat vele brieven in cijfercode.
Verstolk vroeg en kreeg toestemming van BuZa voor een flink bedrag om de reiskosten en de vergoeding aan de (geheim) agent te betalen. Zijn keuze was gevallen op de Duitser Peter Donner, waarschijnlijk een telg uit een gezeten familie Donner uit Altona bij Hamburg. Donner kwam vaker in Rusland en had daar vele handelscontacten. Hij reisde drie maanden door een flink aantal gouvernementen, ongeveer het gebied dat viel binnen een rechthoek met als hoekpunten Novgorod, Kiev, Orenburg en Perm. Daar, zo was het vermoeden, zouden de Nederlandse krijgsgevangen zich bevinden. De zoektocht bleek echter vruchteloos. Hij traceerde wel Nederlanders, maar geen krijgsgevangenen. Wat mij trof in zijn verslag was een ontmoeting met een majoor Karstjens, belast met waterstaatkundige zaken, uit Broek in Waterland. Toen Donner hem vroeg of hij bekend was met de wreedheden die door de Russen tegen de Nederlandse krijgsgevangen waren begaan, kreeg de majoor tranen in zijn ogen. Donner kwam tot de conclusie dat er geen groepen Nederlandse militairen meer in Rusland waren en dat er misschien gezocht moest worden op Pools grondgebied. Verstolk van Soelen wilde daarop actie ondernemen, maar zijn ambities werden van hogerhand getemperd, vooral door toedoen van de Nederlandse minister van Justitie Van Maanen, die (zoals we weten uit de biografie van Jeroen Koch over Willem I) een direct lijntje had met de koning. Justitie stelde begin 1818 een negatief advies op over verdere zoektochten naar de krijgsgevangenen en voegde er in een begeleidend briefje aan Verstolk van Zoelen de mededeling aan toe dat Zijne Majesteit zich met de conclusie van het rapport had verenigd.
Verstolk vroeg en kreeg toestemming van BuZa voor een flink bedrag om de reiskosten en de vergoeding aan de (geheim) agent te betalen. Zijn keuze was gevallen op de Duitser Peter Donner, waarschijnlijk een telg uit een gezeten familie Donner uit Altona bij Hamburg. Donner kwam vaker in Rusland en had daar vele handelscontacten. Hij reisde drie maanden door een flink aantal gouvernementen, ongeveer het gebied dat viel binnen een rechthoek met als hoekpunten Novgorod, Kiev, Orenburg en Perm. Daar, zo was het vermoeden, zouden de Nederlandse krijgsgevangen zich bevinden. De zoektocht bleek echter vruchteloos. Hij traceerde wel Nederlanders, maar geen krijgsgevangenen. Wat mij trof in zijn verslag was een ontmoeting met een majoor Karstjens, belast met waterstaatkundige zaken, uit Broek in Waterland. Toen Donner hem vroeg of hij bekend was met de wreedheden die door de Russen tegen de Nederlandse krijgsgevangen waren begaan, kreeg de majoor tranen in zijn ogen. Donner kwam tot de conclusie dat er geen groepen Nederlandse militairen meer in Rusland waren en dat er misschien gezocht moest worden op Pools grondgebied. Verstolk van Soelen wilde daarop actie ondernemen, maar zijn ambities werden van hogerhand getemperd, vooral door toedoen van de Nederlandse minister van Justitie Van Maanen, die (zoals we weten uit de biografie van Jeroen Koch over Willem I) een direct lijntje had met de koning. Justitie stelde begin 1818 een negatief advies op over verdere zoektochten naar de krijgsgevangenen en voegde er in een begeleidend briefje aan Verstolk van Zoelen de mededeling aan toe dat Zijne Majesteit zich met de conclusie van het rapport had verenigd.
Bronnen:
-NA 2.05.01 Archief Buitenlandse Zaken
-NA 2.05.10.15 Archief Gezantschap Rusland
-NA 2.21.007.53 Collectie J.G. Verstolk van Soelen
-Pascal Carré, Nesselrode. Un aristocrate Allemand au service
de la Russie (z.p. 2014)
-Jeroen Koch, Koning Willem I 1772-1843 (Amsterdam 2013)
Reacties
Een reactie posten